عاشورا پژوهي در غرب (4)

عاشورا پژوهان مسلمان در غرب
 

آنچه گذشت شرحي بود از مستشرقان غربي كه در آثار خود به عاشورا و موضوعات مرتبط با آن پرداخته بودند. در ميان انديشمندان و محققان در مجامع علمي‌غرب، شمار زيادي مسلمان و پيرو مذهب شيعه نيز هستند كه ايشان هم آثاري در مورد عاشورا و حادثه كربلا ارائه كرده‌اند. در اين ميان دو محقق شيعه بيش از ديگر محققان آثار و تحقيقاتي در اين زمينه ‌عرضه كرده‌اند:
کامران آقايي (1) (محقق مرکز مطالعات خاورميانه – دانشگاه تگزاس):(2)
آقايي كارشناسي را در سال1991 در تنسي، و كارشناسي ارشد را در سال 1996 و دكتري را در سال 1999 در لوس آنجلس اخذ كرد. موضوع رساله دكتري او در مورد دو شخصيت اصلي حادثه عاشورا با عنوان «حسين و زينب(س): الگوهايي براي جنبش‌هاي سياسي و اجتماعي در‌ ايران معاصر» بود. (3)
حوزه‌‌هاي پژوهشي مورد علاقه اين محقق شامل مطالعات اسلامي، تشيع، تاريخ معاصر‌ايران، تاريخ معاصر خاورميانه است.
معروف‌ترين آثار او در مورد عاشورا دو كتاب زير مي‌باشد:
ـ زنان کربلا: پويايي جنسي آيينها و گفتمان سمبوليک تشيع معاصر؛ (4)
ـ شهيدان کربلا: آيينها و نماد‌هاي شيعي در‌ايران معاصر.(5)

محمود مصطفي‌ايوب (6) (استاد مطالعات اسلامي و اديان تطبيقي):
 

او در سال 1938 در جنوب لبنان ديده به جهان گشود و در سال 1964 کارشناسي فلسفه را از دانشگاه آمريكايي بيروت اخذ كرد. وي در سال 1966 کارشناسي ارشد اديان را از دانشگاه پنسلوانيا و در سال 1975 دکتري تاريخ دين را از دانشگاه هاروارد كسب كرد.
پايان نامه دكتري خود را به راهنمايي پرفسور آنه مري شيميل (7) با عنوان رنج رستگاري بخش در اسلام: مطالعه اي در مورد جنبه هاي عبادي عاشورا در تشيع دوازده امامي دفاع نمود. (8)
ايشان را شايد بتوان از پركارترين محققان مسلمان در زمينه مطالعات اسلامي ‌و شيعي دانست. نگارش بيش از پانزده كتاب و شش مقاله علمي‌در مجلات و دايره المعارف‌ها از جمله فعاليت‌هاي علمي ‌اين محقق مسلمان به حساب مي‌آيد.
علاوه بر پايان نامه ايشان كه در مورد عاشورا بود، ايشان چندين مقاله نيز در مورد اين حادثه تاريخي نگاشته است:
ـ مرثيه و آداب و رسوم شيعي؛(9)
ـ فضائل امام حسين در منابع حديثي اهل سنت؛ (10)
ـ شهادت در مسيحيت و اسلام؛(11)
ـ مدخل عاشورا در دايره المعارف دين؛(12)
ـ مدخل عاشورا در دايره المعارف ايرانيكا؛(13)
ـ عزاداري عاشورا در مجموعه مقالات تشيع: آموزه، انديشه و معنويت.(14)

پايان نامه ها با موضوعات مرتبط با عاشورا در غرب
 

هر ساله در مؤسسات آموزش عالي و دانشگاه هايي كه داراي مراكز مطالعات اسلامي ‌يا مطالعات خاورميانه‌اي هستند، دانشجويان در انتهاي مقاطع مختلف تحصيلي پايان نامه‌ها و پروژه‌هايي را دفاع مي‌كنند که بنا بر يک تحقيق انجام شده، پس از انقلاب اسلامي‌در ايران و ظهور ديگر جنبش‌هاي شيعي در جهان، بيش از پانصد عنوان پايان نامه به زبان انگليسي در مقاطع تحصيلات تکميلي دانشگاه‌‌هاي غرب در مورد ‌ايران و تشيع (15) نگاشته شده است. در اينجا به تعدادي از پايان نامه‌ها با موضوعات مرتبط با عاشورا و امام حسين(ع) اشاره مي‌كنيم:
سال 1951: ( امام) حسين(ع) منجي شيعه: تحليلي ازمجالس يادبود محرم؛(16)
سال 1973: سمبل‌هاي مذهبي و تغيير اجتماعي: تعزيه [امام]حسين(ع)؛ (17)
سال 1975: رنج رستگاري بخش در اسلام: مطالعه اي در مورد جنبه هاي عبادي عاشورا در تشيع دوازده امامي؛(18)
سال 1977:کربلا در متن: مطالعه محرم در لکنهو هند؛ (19)
سال 1999: حسين و زينب(س): الگوهايي براي جنبش‌هاي سياسي و اجتماعي در‌ ايران معاصر؛ (20)
ـ زيارت: جنسيت، طبقه، حاشيه گرايي و شعائر مذهبي در ‌ايران شيعي؛ (21)
سال 2001: يک تحليل بسطي از نگارش وقايع کربلا در تاريخ صدر اسلام؛(22)
سال2002: آيين شهادت در تشيع؛(23)
سال 2004: ميان جشن و سوگواري :آيين‌هاي محرم و ظهور قلمروي عمومي اوليه ‌ايران معاصر در دوره صفوي؛ (24)
سال 2006: جاودانگي کربلا: شهادت در حافظه جنوب آسيا؛(25)

عاشورا و كنفرانس‌هاي مطالعات اسلامي
 

برگزاري كنفرانس‌ها، انتشار مجلات و دائره المعارف‌ها و تأسيس انجمن‌هاي تخصصي در شرق شناسي نمايانگر منظم‌تر شدن فعاليت‌هاي شرق شناسان بوده است .(26) عين اين ماجرا درباره شيعه پژوهي نيز اتفاق افتاده است و بروز چنين حركت‌هايي همان معنا را به ذهن متبادر مي‌سازد.
در کارگاه تحقيقاتي و سمينار مطالعات شيعي كه در ششم آوريل 2002 در دانشگاه بريستول انگلستان و با مسئوليت انجمن مطالعات خاورميانه انگلستان برگزار شد دو مقاله در مورد موضوعات مرتبط با عاشورا ارائه گرديد:
ـ ويلفرد مادلونگ (دانشگاه آکسفورد): علي اکبر بن الحسين(ع) كه بود؛
ـ اعظم تراب (دانشگاه کمبريج): محرم و برگزاري عروسي؛
از نكات جالب توجه در مورد عاشورا پژوهي در غرب برگزاري يك مجلس تعزيه در شهر نيويورك آمريكا در سال 2002 بود كه با توجه به استقبالي كه صورت گرفت در دو مكان برگزار شد؛ ابتدا در محل برگزاري يك سمپوزيوم تاريخي در مورد مطالعات آسيايي و سپس در يكي از تالارهاي معروف اجراي تئاتر اين شهر اجرا گرديد.(27)
در سال 2006 نيز سميناري با موضوع هنر شيعي با عنوان «هنر و فرهنگ مادي تشيع‌ايراني» (28) در تاريخ هفتم و هشتم جولاي2006 / شانزدهم و هفدهم تير 1385 در دانشگاه آکسفورد انگلستان با مسئوليت انستيتو مطالعات شرقي و خاورميانه آن دانشگاه برگزار شد. در آن سمينار دو برنامه مربوط به عاشورا اجرا شد؛ اولين آن نمايش فيلم مستندي بود با عنوان: حامل لواي (امام) حسين(ع)، زنان، جاودان سازان کربلا، محصول 2003 به مدت 35 دقيقه؛(29) دومين برنامه نيز كنفرانس دکتر يورگن وسيم فرمبن، مهمان از موزه قوم شناسي مونيخ (30) بود كه به ارائه كنفرانسي با عنوان «اسب امام حسين(ع): يادداشت‌هايي بر پيكر نگاري‌هاي عبادي تشيع پاکستان و شمال هند(31) » پرداختند.

پی نوشت:
 

*کارشناس ارشد تاريخ تشيع
1) Kamran Aghaie. Email: kamrana@mail.utexas.edu
2) Center for Middle Eastern studies, University of Texas.
3) Husayn and Zaynab: Models for Social and Political Movements in Modern Iran, Thesis, 1999.
4) ـ The Women of Karbala: The Gender Dynamics of Ritual Performances and Symbolic Discourses of Modern Shi'i Islam. (Austin: University of Texas Press, Nov. 2005) .
5) The Martyrs of Karbala: Shi'i Symbols and Rituals in Modern Iran. (Seattle: University of Washington Press, October 2004).
6) 8Dr. Mahmoud Mustafa Ayoub. Email: mayoub@temple.edu
7) پرفسور شيميل خود تحقيقي با موضوع «كربلا و امام حسين (ع) در زبان فارسي و ادبيات مسلمانان هند» دارند:
Annemarie Schimmel, Karbala and the Imam Husayn in Persian and Indo ـ Muslim literature, ـ Harvard University ـ Al ـ Serat, Vol XII 1986.
8) Annemarie Schimmel, advisor, ـ Redemptive Suffering in Islam: A Study of the Devotional Aspects of ‘Ashura’ in Twelver Shi’ism, 1975.
9) 8"Marathi and the Shi’i Ethos", Alserat 6 (1980): 22 ـ 29.
10) 8"Excellences of Imam Husayn in Sunni Hadith Tradition," in Imam Husayn in Muslim Tradition. London: Routledge and Keagan Paul, 1986, pp. 58 ـ 70
11) "Martyrdom in Christianity and Islam." In Religious Resurgence: Contemporary Cases in Islam, Christianity, and Judaism, eds. R. T Antoun and Mary E. Hegland, Syracuse, NY: Syracuse University Press, 1987, pp. 67 ـ 77
12) 8"Ashura’." In Encyclopedia of Religion, ed. M. Eliade
13) 8 "Ashura’." In Encyclopedia Iranica, ed. Ihsan Yarshatar
14) Shiism: Doctorines, Thought and Spirituality.
15) ر. ك: انقلاب اسلامي در پايان نامه‌‌هاي دانشگاهي جهان.
16) 9Stanley Brush, Husain, the Shiite Savior: an Analysis of the Muharram Commemoration , Thesis, 1951.
17) 9Thaiss, Gustav, Religious Symbolism and Social Change: The Drama of Husain, Dissertation, Washington University, 1973.
18) 92 ـ Redemptive Suffering in Islam: A Study of the Devotional Aspects of ‘Ashura’ in Twelver Shi’ism, 1975.
19) Karbala in Context: a Study of Muharram in Lucknow India, Keith Guy Hjortshoj, Thesis, 1977.
20) Aghaie,K, Husayn and Zaynab: Models for Social and Political Movements in Modern Iran, Thesis, 1999.
21) Andrea Giacomuzzi, Ziyarat: Gender, Class, Marginalization and Religious Rituals in Shii Iran, Thesis, 1999.
22) Ali Hussain, A Developmental Analysis of Depiction of the Events in Karbala in Early Islamic History, Thesis, 2001.
23) Denis Nassif, The Cult of Martyrdom in Shiite Islam, Thesis, 2002.
24) Rahimi,,Babak, Between Carnival and Mourning: Muharram Rituals and the Emergence of the Early Modern Iranian Public Sphere in the Safavi Period, Florence, European University Institute, 2004.
25) 9Syed Akbar Hyder, Reliving Karbala: Martyrdom in South Asian Memory, Oxford University Press, 2006.
26) رك: اسعدي، پيشين، ص160 به بعد.
27) 0Chelkowski, Peter J. "From Karbala to New York City: Ta'ziyeh on the Move " TDR:The Drama Review ـ Volume49, Number4 (T188), Winter 2005, pp. 258 ـ 14.
28) The Art and Material Culture of Iranian Shiism.
29) 250Standard bearers of Hussein, Women commemorating Karbala.
30) 0Dr. Juergen Wasim Frembgen (Museum of Ethnology , Munich).
31) 0The Horse of Imam Husain. Notes on the Iconography of Shiite Devotional Posters from Pakistan and North India.
 

منبع:فصلنامه تخصصي تاريخ اسلام شماره 37

/ج